مؤمن متعقل، مؤمنی است که از هرگونه بتپرستی رویگردان است، یعنی نگرش
بتپرستانه به جهان ندارد. اما بتپرستی به چه معناست؟ بتپرستی یعنی خدا
دانستن اموری که خدا نیستند و یا به تعبیر فلسفیتر، «مطلق» دانستن امور
«نسبی»؛ هر امر نسبی، اگر مطلق تلقی شد، آن وقت شما در واقع از آن امر نسبی
- که آن را مطلق تلقی کردهاید - خدایی ساختهاید، بتی ساختهاید و در
واقع دارید آن را میپرستید؛
اگر بخواهم به لسان دین اسلام صحبت کنم، باید بگویم که شما در اسلام
از سویی میگویید «لا اله الا الله» و این از شعارهای مهم اسلام و یکی از
شهادتین میباشد، از سویی گفتهاند که هیچ معبودی غیر از «الله» نیست، یعنی
هیچ موجودی غیر از الله شایسته اینکه بت ما بشود، شایستۀ اینکه ما آن را
بپرستیم، نیست. پس فقط «الله» شایسته پرستش است.
از سویی هم یکی از ویژگیهایی که هیچ مسلمانی منکر آن نیست، این است
که خدا دیدنی نیست، «لا یُدرِکُهُ الابصار» (انعام / 103) لذا اولاً اگر
بناست که فقط خدا را بپرستیم و ثانیاً خدا دیدنی نیست، نتیجه، این است که
«هر چیز دیدنی را نباید پرستید»؛ اما مگر ما چیزهای دیدنی را میپرستیم؟!
ما میتوانیم إلی ماشاءالله امر دیدنی بپرستیم، ما میتوانیم ثروت، قدرت،
شهرت، محبوبیت و حیثیتاجتماعی را بپرستیم، میتوانیم موفقیتهایی را که در
ظرف جامعه پیدا میکنیم، بپرستیم،
اما از اینها لطیفتر هم وجود دارد، میتوانیم انسانها را بپرستیم،
شخصیتها را بپرستیم، میتوانیم عقاید خودمان را بپرستیم و میتوانیم دین
خودمان را بپرستیم، دین هم خدا نیست و بنابراین دین را هم نباید پرستید،
پیغمبر هم خدا نیست و نباید او را پرستید، بزرگان و بنیانگذاران دین،
رهبران دین، اینها هیچکدام خدا نیستند و نباید آنها را پرستید. خود دین را
هم نباید پرستید، دین هم خدا نیست، بلکه فرو فرستاده از جانب خدا است، خدا
را بپرستید نه دین را.
حالا ما از کجا بفهمیم که داریم چه چیز را میپرستیم و چه چیز را
نمیپرستیم؟ در این باب دو تحلیل وجود دارد و هر دو تحلیل مورد تاکید
روانشناسان دین بوده است؛ اگر بخواهیم ببینیم در زندگی در حال پرستش چه
امری هستیم، دو تحلیل وجود دارد و با هر کدام از آنها که راه برویم، به
بیراهه نرفتهایم:
